انتخاب ترامپ چه اثری بر گردشگری ایران خواهد گذاشت؟

“Winter is coming” این واکنش توئیتری و کوتاه جرج آر. آر. مارتین، نویسنده سریال پرطرفدار Game of thrones به پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات امریکا بود. انتخابی که بسیاری را در بهت و حیرت فرو برد. تا یک هفته پیش شاید کمتر کسی فکرش را می‌کرد که دونالد ترامپ با مواضع تند و تیزش پیروز انتخابات امریکا شود.

او در حالی رئیس‌جمهور آمریکا شد که مواضع سرسختانه‌ای در مورد مسائل مختلف از پناهجویان گرفته تا زنان، مسلمانان، برجام و حتی سیاست خارجی آمریکا داشت. شاید به خاطر همین هم بود که بسیاری از تحلیل‌گران، انتخاب ترامپ را فاجعه‌ای برای غرب خواندند. انتخاب او در آمریکا موجی از اعتراض را در شهرهای مختلف به دنبال داشت. در کشورهای دیگر و به خصوص آسیا این انتخاب با سقوط بازار بورس همراه شد. و این سوال را برای تحلیگران اقتصادی و به وِیژه صنعت گردشگری به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی آن به وجود آورد که آیا واقعا باید نگران بود؟ سوالی که در ایران نیز برای بسیاری به وجود آمد و چندو چون آن از چند زاویه قابل بررسی است.

زاویه اول؛ نگرانی جهانی

ترامپ از آغاز مبارزات انتخاباتی‌اش مواضع تندی در مقابل مسائل مختلف داشت. او وعده داد که یک نیروی ویژه برای اخراج مهاجران غیرقانونی تشکیل دهد و برای جلوگیری از ورود آنها، در مرزهای میان کشورش و مکزیک دیوار بکشد. اظهاراتی که نگرانی مدیران بخش‌های جهانگردی و گردشگری شرکت‌کننده در نشست موسوم به بازار جهانی سفر در لندن را نیز در پی داشت.

وزیر جهانگردی مکزیک در نشست بین‌المللی توریسم در لندن گفت: همه ما درباره نتایج انتخابات آمریکا نگران هستیم. البته ما در مکزیک تدابیری را اتخاذ کرده‌ایم و با هر کسی که در انتخابات آمریکا برنده شود همکاری خواهیم کرد.

برخی از مدیران بخش صنعت جهانگردی آمریکا هم گفتند احتمال پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا آنها را نگران می‌کند. چون ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود قول داده است از ورود گروه‌هایی مانند مسلمانان به آمریکا جلوگیری کند.

گذشته از اینها اما آنچه باعث نگرانی صنوف بسیاری در داخل ایران شده. سخنان خودسرانه و گاه نابخردانه ترامپ به خصوص درباره برجام است. در یک طرف میدان، گروهی از تحلیلگران با اشاره به سخنان قبلی ترامپ درباره برجام آینده مبهمی را برای ایران و صنعت گردشگری‌اش پیش‌بینی می‌کنند. و در طرف دیگر، گروهی با رد نگرانی‌ها می‌گویند سخنان ترامپ در بلند مدت تاثیر چندانی نخواهد داشت. چرا که او به تنهایی تصمیم‌گیرنده نیست.

ترامپ در سخنانش در سپتامبر ۲۰۱۵ گفته بود: “بسیار دشوار است باور کرد رئیس‌جمهور آمریکا اسم خود را بر توافق با کشور «حامی تروریسم» قرار داده باشد. آن‌هم توافق بسیار بدی که باعث افزایش تردید و بلاتکلیفی و کاهش امنیت آمریکا و متحدان ما از جمله اسرائیل شده است.” او همچنین زیر پا گذاشتن توافق هسته‌ای و پاره کردن برجام را از جمله اولیت‌های اولیه کاری‌اش معرفی کرده بود. سخنانی که به عقیده بسیاری برای توریسم ایران که سال‌ها در انزوای بین‌المللی بوده جای نگرانی دارد. یکی از این نگرانی‌ها در مورد سرنوشت هواپیماهای خریداری شده توسط ایران است. هواپیماهایی که یکی از اهرم‌های اصلی صنعت گردشگری ایران به شمار می‌آیند.

ایران قراردادی را به ارزش ۱۰ و نیم میلیارد دلار با شرکت ایرباس برای خرید ۱۱۷ هواپیما امضا کرده. قرار است این هواپیماها طی ۸ سال به ایران تحویل داده شود و حال با روی کارآمدن ترامپ نگرانی از تحویل این هواپیماها به ایران مطرح می‌شود. این نگرانی‌ها از آنجایی بیشتر قوت می‌گیرد که به دنبال پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا، کمیته قانونگذاری مجلس نمایندگان آمریکا پیش‌نویس طرحی را برای ممنوعیت فروش ۸۰ هواپیمای مسافربری به ایران آماده کرده و درصدد است آن را به رای بگذارد. پیش نویسی که اگر رای بیاورد به معنای ممنوعیت فروش هواپیماهای بوئینگ به ایران خواهد بود.

سخنان خصمانه ترامپ درباره ایران این پیش‌فرض را مطرح می‌کند که تا روی کارآمدن ترامپ و مشخص شدن سیاست‌های رئیس‌جمهور امریکا، سرمایه‌گذاری خارجی که نیازمند ثبات اقتصادی بیشتر در ایران است، به حالت تعلیق درآید. پیش فرضی که گردشگری تازه جان گرفته ایران را به عقب خواهد راند.

گردشگری ایران پس از برجام

بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۱۲، سهم مستقیم سفر و گردشگری نسبت به سهم بخش‌های دیگر اقتصاد ایران در تولید ناخالص داخلی، حدود ۲ درصد از کل اعلام شده. و بر این اساس ایران در بین ۱۸۴ کشور جهان، رتبه ۱۴۷ را به خود اختصاص داده بود.

همچنین در سال ۲۰۱۲، سهم مستقیم و غیرمستقیم گردشگری نسبت به سهم بخش‌های دیگر اقتصاد ایران در اشتغال، حدود ۵٫۱ درصد از مجموع اشتغال اعلام شده و بر این اساس ایران در بین ۱۸۴ کشور جهان رتبه ۱۵۰ را به خود اختصاص داده بود. اما برجام فصل جدیدی را پیش روی صنعت گردشگری ایران قرار دارد. به طوری که با نهایی شدن برجام، ورود گردشگران خارجی به کشور ۴۰ درصد رشد کرد. و برندهای معتبر هتل‌سازی در جهان مثل “آکور ” و “روتانا” برای سرمایه‌گذاری در زمینه هتلداری و هتل‌سازی در ایران ابراز علاقه کردند.

در حقیقت رفع تحریم‌ها سکوی پرتابی برای بخش‌های مختلف گردشگری ایران بود و راه را چه برای ورود گردشگران بیشتر و چه ورود سرمایه‌گذاران هموار کرد. تا جایی که براساس آمار بانک جهانی پیش‌بینی ‌می‌شود تا پایان سال ۹۵، ورود گردشگران خارجی به ایران تا ۳۰ درصد افزایش پیدا کند. اما آیا انتخاب ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا، پایانی تراژیک برای این آینده روشن خواهد بود؟ پاسخ بسیاری به آن یک نه بزرگ است.

زاویه دوم؛ جای نگرانی نیست

در اولین سخنرانی دونالد ترامپ بعد از پیروزی خبری از حرف‌های ستیزه‌جویانه قبلی نبود. نکته‌ای که بسیاری از مخالفان ترامپ را هم امیدوار کرد و این تصور را به وجود آورد که موضع‌گیری‌های قبلی تنها یک حربه انتخاباتی برای جلب نظر آرای جمهوریخواهان بوده. ترامپ در نطق پیروزی‌اش گفت: “ما تلاش می‌کنیم صلح را گسترش دهیم و به دنبال تنش نخواهیم بود.” انگار که جهان با ترامپ دیگری مواجه بود.

همچنین در سخنرانی‌های ترامپ در مورد برجام تناقض‌های زیادی به چشم می‌خورد و همین جای خشنودی دارد. در حالی‌که او در یکی از سخنرانی‌هایش از لغو برجام حرف زده و گفته بود که این قرارداد، یک توافق‌ یک‌جانبه و به نفع ایران است. در سخنرانی دیگری گفته که در صورت رئیس‌جمهور شدن به شدت و به طور کامل بر اجرای این توافق نظارت خواهد کرد. این تناقض را در اظهار نظر  مشاور ترامپ در امور رژیم صهیونیستی هم می‌توان دید. در مصاحبه‌ای با روزنامه صهیونیستی جروزالم‌پست تاکید کرده بود نامزد جمهوری‌خواهان قطعا توافق هسته‌ای را قاطعانه اجرا خواهد کرد.

نکته‌ای دیگر اینکه دونالد ترامپ خود یک تاجر است و هتل‌های بسیاری در سراسر جهان دارد. و به عقیده بسیاری همین مسئله در شکوفایی صنعت گردشگری در آینده موثر است. این عده می‌گویند دونالد ترامپ هتل‌های زیادی از لاس وگاس آمریکا تا دوبی و خاورمیانه دارد و همین تاجرپیشه بودن، تعامل با او را نیز راحت‌تر می‌کند. فرهاد احتشام‌زاد، رئیس فدراسیون واردات اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، در این باره می‌گوید: “رئیس جمهور جدید آمریکا موضع شفاف‌تر و وابستگی کمتری دارد و از همه مهمتر اینکه یک تاجر است که ارزش بازار ایران و خاورمیانه را به خوبی می‌داند. بنابراین شاید خیلی منطقی‌تر بتوان با آنها تعامل کرد بدون اینکه نگران این باشیم که چه مشکلی پیش می‌آید.”

همچنین گروهی از تحلیلگران با رد نگرانی‌ها در مورد موضوعاتی مانند شکست برجام و لغو قرارداد فروش هواپیما به ایران، معتقدند سرمایه گذاران خود نفع زیادی از تجارت با ایران می‌برند. و در صورت اعمال دوباره تحریم‌ها، در صدد فشار به کنگره برخواهند آمد. سعید لیلاز، استاد دانشگاه و اقتصاددان در این باره می‌گوید: “در موضوع توافق‌های هسته‌ای و برجام، تمام دنیا دخیل هستند و مشارکت دارند بنابراین نه آمریکا می تواند به تنهایی درباره برجام تصمیم بگیرد و نه آقای ترامپ. ضمن اینکه این توافق به زیان آمریکا هم نبوده که با اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، این توافق لغو شود. قرارداد خرید هواپیماهای جدید هم می‌تواند انجام شود. چراکه خود سرمایه‌داران بزرگ آمریکایی که فروشنده هواپیما هستند به کاخ سفید فشار می آورند تا این معامله انجام شود و سفارش‌ها را به ایران تحویل دهند.”

اینکه در آینده و با انتخاب ترامپ چه چیزی در انتظار سرنوشت صنعت گردشگری ایران و جهان است هنوز مشخص نیست. اما آنچه واضح است و بسیاری بر آن تاکید می‌کنند این است که ترامپ با اقدامات تندروانه اش به خصوص در حوزه سیاست خارجی باعث کاسته شدن نقش آمریکا در جهان خواهد شد.